Gepubliceerd: 21 mei 2023

Late avondtelling juni/juli

De ransuil is een algemeen voorkomende uil die vooral in de late avond en de nacht actief is. Om ze in kaart te brengen voor de vogelatlas doen we daarom een extra telling in de late uren, in juni en begin juli.

 

Roepende jongen

De baltsroep van de ransuil is niet zo opvallend. Het baltsgedrag, met vleugelklappen, is spectaculair, maar alleen waar te nemen als je er dicht in de buurt bent. Dat is niet zo handig om een groot gebied te inventariseren. Daarom zetten we voor deze soort in op de roepende jongen. Jonge ransuilen verlaten het nest meestal in juni, en houden dan met luidruchtig gepiep contact met hun ouders. Dit is op een stille avond tot op 200 meter hoorbaar.

 

Broedbiotoop: kleine bosjes en agrarisch cultuurland

Waar kunnen we de ransuil vinden? Sovon zegt hierover: "Tegenwoordig vooral in kleine bosjes en agrarisch cultuurland broedend, weinig in aaneengesloten grote bossen (predatie Havik en Buizerd!). Nestelt in oud nest van andere soort, bij voorkeur Ekster of Zwarte Kraai, soms ook Houtduif of Buizerd/Havik; zowel in loofbomen als (vooral) naaldbomen. (...) Bezette nesten kunnen in gunstige situaties dicht bij elkaar zitten (tot 80 m). Rond gezamenlijke winterslaapplaatsen soms clusters van broedparen."

 

We richten ons daarom op plekken met bomen in het buitengebied. Naaldbomen hebben we niet zoveel, maar in tuinen komen ze wel voor. Let op coniferenhagen en loofbomen met veel dekking, bijvoorbeeld met klimop begroeid. In juli 2022 waren er roepende ransuilenjongen te horen in de buurt van de Heemtuin in Zaltbommel. Daaruit blijkt dat ook een parkachtige omgeving geschikt kan zijn.

 

Gebied claimen

We hebben de Bommelerwaard verdeeld in gebieden waarvan je er een of meer kunt claimen om te onderzoeken op het voorkomen van de ransuil. Zie de kaart en het lijstje hieronder. Het is mogelijk om een gebied in meerdere bezoeken te verkennen.

 

Methode

De methode van inventariseren is als volgt:

 

• Ga op een rustige avond/nacht tussen 1 juni en 15 juli met de fiets op pad.
  
• Vertrek een half uur na zonsondergang (dat is ruim na 22u ‘s avonds). Pro-tip: werkende fietsverlichting.
• Ga met twee personen i.v.m. de veiligheid.
• Volg een zelf te bepalen route langs geschikt broedbiotoop (zie hierboven; agrarisch gebied, dorpsranden, boerderijen met bomen, bosjes). Registreer de route, bijvoorbeeld via LiveAtlas, zodat we weten welk gebied je verkend hebt.
• Fiets op kansrijke plekken rustig; Het is niet nodig om te stoppen. De jongen roepen heel regelmatig.
• De roep is een langgerekt ‘ieeee’, het beste te vergelijken met een piepende schommel (bron: deze leuke pagina over ransuilen). Geluidsfragmenten: jong, volwassen jong (bron: www.ransuileningroningen.nl)
• Waarneming registreren: Noteer datum, tijd en de plek van waar het geluid vandaan komt, via LiveAtlas of waarneming.nl. Voeg eventuele extra informatie toe (zichtwaarnemingen, schatting aantal individuen, etc.). Verstoor de vogels niet. Geef naderhand de resultaten aan ons door.
• Noteer ook waarnemingen van andere nachtactieve vogels (uilen, rallen, …), maar houd de focus op de ransuil.
• Aanvullend kan voor ransuilen overdag worden gezocht naar sporen zoals braakballen.

 

Gebiedenkaart

De gebiedenkaart is dezelfde als die voor de roofvogels (buizerd, sperwer, havik), met de wijziging dat drie grote gebieden in twee stukken zijn gesplitst. Met excuses voor de wat klunzige handgeschreven nummers.

 

 

• [ X] 1. Munnikenland
• [ X] 2A. Brakel
• [   ] 2B. Poederoijen
• [ X] 3. Zuilichem, Nieuwaal, Gameren, Zaltbommel
• [   ] 4A. Aalst
• [   ] 4B. Nederhemert-Noord
• [ X] 5. Nederhemert-Zuid
• [ X] 6. Bruchem, Kerkwijk, Delwijnen
• [   ] 7A. Well, Ammerzoden
• [   ] 7B. Hedel
• [ X] 8. Industrie Zaltbommel, Hurwenen, Rossum
• [ X] 9. De Vliert
• [ X] 10. Kerkdriel, Hoenzadriel
• [ X] 11. Alem
• [ X] 12. Sint-Andries, Heerewaarden
• [   ] 13. Lieskampen
• [ X] 14. Breemwaard
• [   ] 15. Gamerensche Waard
• [ X] 16. Kil van Hurwenen
• [ X] 17. Hedelse Bovenwaard

Oranje: natuurgebieden.

 

 

Ransuil, Brakel, december 2022

 

Gepubliceerd: 31 maart 2023

In de Bommelerwaard zijn 25 bosuilen geteld door vogeltellers van de Natuurwacht Bommelerwaard. De tellingen vonden plaats in het kader van de Vogelatlas Bommelerwaard, een project van de Natuurwacht waarin alle broed- en wintervogels van deze regio in kaart gebracht worden. 

Bosuilen maken hun nest in boomholtes. Een bosuil meet van kop tot staart ongeveer veertig centimeter, hij heeft dus vrij forse bomen nodig om in te nestelen. Daarom wordt de bosuil vaak in bossen aangetroffen waar grote oude bomen staan. Maar ook parken, erven, en tuinen met voldoende grote bomen vormen een geschikt leefgebied.

Bosuilen zijn echte nachtvogels die alleen in het donker actief zijn. In het vroege voorjaar bakenen ze hun territorium af en vindt de paarbinding tussen man en vrouw bosuil plaats. Dat gebeurt voornamelijk door hun ‘zang’ veelvuldig te laten horen. Deze periode is daarom een geschikte tijd om bosuilen te inventariseren. Tellers werd gevraagd vanaf een uur na zonsondergang op kansrijke locaties te gaan luisteren naar bosuilen. In totaal hebben zij 25 bosuilen horen roepen, die naar schatting vertaald kunnen worden naar 18 broedterritoria. Voor deze open regio in het rivierenlandschap is dat een heel mooi resultaat.

De tellingen voor de Vogelatlas Bommelerwaard vinden plaats in de periode 2022-2025. Op dit moment wordt een extra inventarisatie uitgevoerd voor roofvogels als sperwer, havik en buizerd. Iedereen kan bijdragen aan de Vogelatlas Bommelerwaard door leuke waarnemingen van deze én andere vogels door te geven via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken., of door ze in te voeren op waarneming.nl.

Foto: Arnout de Mooij

Gepubliceerd: 02 februari 2023

De steenuil laat in de winter en in het vroege voorjaar goed van zich horen. Dit is de tijd van het jaar waarop we steenuilen kunnen inventariseren voor de vogelatlas!

Broedgedrag

Steenuilen leven in kleinschalig agrarische cultuur-landschap. Denk aan randen van dorpen en gebouwen in het buitengebied. Ze broeden in een nestkast, op een beschutte plek in een gebouw, zoals onder het dak van een schuur, of in een boomholte. Het zijn uitgesproken standvolgens die het hele jaar in hun territorium verblijven. Dat is niet groter dan een paar honderd meter rondom de nestplaats. In het broedseizoen verblijven steenuilen extra dicht bij hun nestplaats.

De balts vindt plaats vanaf eind januari tot de tijd dat het eerste ei is gelegd (april). Het mannetje roept vanaf een vaste uitkijkpost. De steenuil heeft verschillende korte roepen. De zang is niet meer dan een luide roep, en het geluid wordt omschreven als een laag fluitend kiew-kiew-kiew. Echt lage oe-klanken, zoals bij ransuil en mannetje bosuil ontbreken.

Methode

De baltsroep is vooral te horen in de periode vanaf een halfuur na zonsondergang tot middernacht, en in de periode van anderhalf uur tot een halfuur voor zonsopkomst. Eind februari is 's avonds vanaf ongeveer 19:00 een geschikte tijd. De werkwijze is als volgt:

• Om veiligheidsredenen adviseren we om deze tellingen met twee personen uit te voeren.
• Kies een regio uit waar je op zoek wil gaan naar steenuilen (zie de lijst met regio's hieronder). Geef deze regio aan ons door vóór je begint met tellen, via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..
• Voer de inventarisatie uit tussen 15 februari en 15 april. De gekozen regio hoeft slechts eenmaal bezocht te worden (vaker mag natuurlijk). Het mag verspreid over meerdere avonden gedaan worden.
  
• Begin met inventariseren vanaf een halfuur na zonsondergang. Een redelijk windstille, droge avond verdient de voorkeur.
• Als je gaat tellen krijg je een gedetailleerde kaart van je gebied mee. Hierop staan met grijze cirkels plekken aangegeven die je NIET moet bezoeken. Dit zijn met name de plekken rondom nestkasten van de steenuilenwerkgroep. Deze kasten zullen in de lente worden geïnspecteerd, en dan weten we of er een uil aanwezig is. Het is dus niet nodig en ook niet wenselijk om op deze plekken te gaan zoeken. Het gebied buiten de grijze cirkels wordt wel onderzocht, voor zover het potentieel geschikte biotoop is voor de steenuil. Dus kleinschalig (agrarisch) halfopen landschap. Je mag verder zelf je route door het gebied bepalen.
  
• Maak een fiets- of autotocht door het gebied en herhaal de volgende stappen:
  • Op geschikte plek luisteren naar spontaan roepende vogels.
  • Als niets te horen, speel de baltsroep van man steenuil af met je mobiele telefoon, ongeveer 10 keer achter elkaar.
    
    • Geluidsfragment (bron: vogelgeluid.nl)
  • Wacht tenminste 5 minuten of er een steenuil roept.
  • Ga dan naar een volgende geschikte plek op ongeveer 250-500m (als er een uil aanwezig was, dan ongeveer 500m verder).
  • Kijk uit voor dubbeltellingen en verplaatsingen en houd rekening met duet tussen man en vrouw  (in elkaar overlopende, gevarieerde roepjes).    
• Noteer je waarnemingen (één of twee uilen gehoord, tijd en locatie waar de uil zich bevindt) en stuur deze door naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Noteer details over de roep (kort alarm / duidelijke herhalende baltsroep / ...), en of je de uil gezien hebt. Je kunt waarnemingen ook invoeren op waarneming.nl, dan kunnen wij ze daar opzoeken.
• Geef op een kaartje de gekozen telpunten aan ons door, ook de plekken waar geen uilen zijn waargenomen! (bijv. op papier, scan/foto van papier, screenshot van Google maps, ...)
• De steenuil staat centraal, maar noteer indien mogelijk ook andere soorten uilen (bosuil, kerkuil, ransuil).

Claimkaart steenuilregio's

Regio claimen

Geef door welke regio je wilt bezoeken via een mailtje naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.. Regio's met een X ervoor zijn al geclaimd.

Merk op dat natuurgebieden zonder bebouwing, zoals Munnikenland, de Lieskampen, de Kil van Hurwenen, etc., niet bezocht hoeven te worden, omdat die geen geschikt leefgebied voor de steenuil vormen.

1. [    ] Loevestein, Poederoijen, Brakel
   
2. [    ] Zuilichem, Nieuwaal
3. [    ] Aalst, Nederhemert-Noord, Wellseind
4. [    ] Nederhemert-Zuid
5. [    ] Zaltbommel, Bruchem, Kerkwijk
6. [    ] Well, Ammerzoden, Hedel
   
7. [    ] Oensel, Hurwenen, Rossum
   
8. [    ] De Vliert
9. [    ] Kerkdriel, Velddriel, Hoenzadriel
10. [ X ] Alem
11. [ X ] Heerewaarden e.o.

 

Steenuil

Gepubliceerd: 21 oktober 2022

Iedereen die afgelopen broedseizoen kilometerhoktellingen uitgevoerd heeft, moet dezelfde hokken komende winter weer tellen. De telling wordt grotendeels op dezelfde wijze uitgevoerd als de broedvogeltellingen. Een uitgebreide uitleg is uiteraard in de handleiding te vinden, hieronder een korte samenvatting van de telrichtlijnen:

• Er zijn twee telperiodes, in beide periodes dient het kilometerhok één keer bezocht te worden: 
• 1 december 2022 - 15 januari 2023
• 16 januari - 28 februari
• Tijdsduur is wederom 1 uur per km-hok, waarbij de telling weer met LiveAtlas uitgevoerd dient te worden.
• Bezoektijd: 1 uur NA zonsopkomst tot 1 uur voor zonsondergang
• Probeer de telling in de ochtend uit te voeren, vogels zijn dan het meest actief.
• Tel gebiedsgebonden vogels, dus vogels die een binding hebben met je kilometerhok. Ganzen die hoog in V-formatie overvliegen mogen dus genegeerd worden.
• Er hoeven uiteraard geen broedcodes ingevoerd te worden voor deze telling. :)
• Als je je vertrouwd genoeg voelt met LiveAtlas, dan graag ook exacte locaties aangeven. Dit is een extra handeling in de app, als dat je telling te veel remt, dan niet doen.
• Geef waarnemingen van bijzondere of zeldzame soorten door via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

 

Enkele tips voor een vliegende start

• Naast standvogels als merel, roodborst, fuut, etc. komen er in de winter heel wat nieuwe soorten bij. Oefen een aantal typische wintervogels, zowel op zicht als geluid. Dit zijn bijvoorbeeld:
• Keep, Sijs, Goudvink, Koperwiek, Kramsvogel
  
• Kleine Zwaan, Wilde Zwaan
  
• Kolgans, Toendrarietgans
  
• Smient, Wintertaling, Brilduiker, Nonnetje, Grote Zaagbek
  
• Oefen roepjes. Er wordt weinig meer gezongen in de winter, en de roepjes van pimpelmees, koolmees, en staartmees kunnen verdacht veel op elkaar lijken. Sijs en keep laten zich nauwelijks zien maar zijn goed aan hun roep te herkennen. Oefen alvast in het veld, en kijk op www.vogelbescherming.nl om een aantal roepjes te beluisteren.
• Oefen het tellen van grote groepen watervogels.
• Ga na of je nog weet hoe LiveAtlas werkt, doe eventueel een (korte) oefentelling.
• Het makkelijkste is om dezelfde route door het kilometerhok aan te houden als in het broedseizoen.
• Vermijd hoogwater, zodat je dezelfde route aan kan houden als in het broedseizoen.
• Kleed je warm aan…

 

Extra tellingen 2023

We zijn bezig met het plannen van extra tellingen voor soorten die lastig te tellen zijn tijdens de kilometerhoktellingen. Als eerste staan de bosuilen en roofvogels op het programma. Omstreeks maart zullen we hier telweekenden voor inplannen. We houden jullie daarvan op de hoogte!