Dinsdag 7 oktober: Lezing door Marc Argeloo, auteur van Natuuramnesie

Hoe we vergeten zijn hoe de natuur er vroeger uitzag

In zijn boek Natuuramnesie beschrijft Marc Argeloo de beperkingen van het collectieve geheugen wat betreft de toestand van de natuur. Weinigen hebben nog een levendig beeld van de aanblik van de Bommelerwaard voor de ruilverkavelingen. Vrijwel niemand heeft nog herinneringen aan het landschap van voor de oorlog, laat staan van langer geleden. Iedere generatie heeft een nieuw referentiepunt voor wat veel of weinig vogels, bloemen of insecten zijn.

Vaak worden anekdotisch de insecten aangehaald die zich na een tijdje rijden op de nummerplaat en de voorruit van een auto verzamelden. Mensen die wat ouder zijn herinneren zich nog hoe vele vliegjes van de voorkant van de auto moesten geschrobd bij een schoonmaakbeurt, waar ze misschien als kind bij hielpen. Jongere mensen hebben die herinnering niet. Zij hebben een andere voorstelling van wat een ‘normale’ hoeveelheid insecten is. Veranderingen zijn er natuurlijk niet alleen bij insecten, maar over de hele linie. Doordat de natuur achteruit gaat, wordt de norm sluipenderwijs verlaagd. Dit effect wordt shifting baseline syndrome genoemd.

De lezing behandelt het thema in de context van onze eigen leefomgeving: de Bommelerwaard, het rivierengebied. De kwestie van het gebrekkige natuurhistorische bewustzijn roept de vraag op hoe we verantwoord doelen kunnen stellen voor het landschap en de natuur van de toekomst.

Over het boek Natuuramnesie Marc Argeloo is van jongs af aan geboeid door vogels. Vanaf een jaar of acht werd hij een fanatieke vogelaar, en naarmate hij ouder werd kwam daar een interesse in de rol van vogels in verschillende culturen bij. Vogels van Indonesië, met name de maleo van Sulawesi en paradijsvogels van Papua, spelen daarin een hoofdrol. De relatie tussen ‘mens en vogel’ door de eeuwen heen werd daarin steeds meer een studie-onderwerp. Dat zette hem ook op het spoor van het shifting baseline syndrome, zoals in 1995 door de Frans-Canadese visbioloog Daniel Pauly geïntroduceerd. Pauly stelde dat wetenschappers de staat van de natuur zoals zij die op dat moment waarnemen als referentie beschouwen om verandering aan af te meten. Volgende generaties wetenschappers doen hetzelfde en tussentijdse veranderingen in de staat van de natuur, in het geval van Pauly visbestanden, worden daarmee niet vastgelegd. Er is sprake van een ‘onzichtbare’ verandering (veelal achteruitgang), een verschuiving van ons referentiebeeld over de staat van de natuur dat op zijn beurt de basis vormt van ons gebrekkige natuurhistorische bewustzijn. Dat gegeven vormde voor Marc Argeloo de aanleiding om daarover een boek, en proefschrift, te schrijven waarin hij zijn natuurervaringen als kind, als onderzoeker in Indonesië en zijn belangstelling voor natuurhistorie in de context van Pauly’s shifting baseline syndrome analyseert. Natuuramnesie werd daarvan de titel en het boek bleek een eye-opener voor zowel natuurexperts, -liefhebbers en -leken. De rijkdom van de natuur bleek ongekend, én uit ons collectieve bewustzijn verdwenen. Uitstervingen van diersoorten zijn een rode draad in het verhaal. Daar is voor gekozen om verandering in de natuur zo feitelijk mogelijk zichtbaar te maken. Immers, je bestaat als levende soort, of niet (uitgestorven). Het gevolg daarvan is dat natuurbeschermingsorganisaties, en de maatschappij in algemene zin, de ambitie om natuur te beschermen en herstellen flink op moet schroeven om, onder andere, deze trend te doorbreken. Het boek ‘schudt wakker’, kreeg zeer positieve recensies, leidde tot tientallen lezingen, werd genomineerd voor Beste Natuurboek 2024, en heeft onder andere geleid tot het vak Memory and the Environment aan Universiteit Leiden, een onderzoeksproject bij Naturalis en een adviesrol aan de Reinwardt Academie (Hogeschool van Amsterdam, erfgoed). In zijn lezing gaat Marc in op de achtergrond bij het idee om het boek te schrijven, voorbeelden van het shifting baseline syndrome, en hoe we de trend van uitstervingen met deze kennis kunnen helpen doorbreken.

Datum lezing: 7 oktober 2025 Tijd: 20:00u (inloop vanaf 19:45) Locatie: Gasthuiskapel, Gasthuisstraat 34 Zaltbommel

 

🌙✨ Nachtvlindernacht – vrijdag 22 augustus 2025 ✨🌙

De negende editie van de Nachtvlindernacht in de Bommelerwaard was weer een bijzondere belevenis! Het weer werkte gelukkig mee: een klein buitje zorgde juist voor extra sfeer tijdens de excursie, zonder dat het echt storend werd.
De belangstelling was groot – op het drukste moment telden we wel zo’n 40 deelnemers die nieuwsgierig kwamen kijken naar de mysterieuze wereld van de nachtvlinders. Jong en oud genoten van de uitleg, de spanning van het wachten én natuurlijk van het bewonderen van de prachtige soorten die op het licht en het smeer afkwamen.
Toch was er dit jaar ook een onverwachte gast aanwezig: de Hoornaar. Vermoedelijk zat er een nest in de buurt, want op een gegeven moment waren er maar liefst 63 tegelijk te zien! Dat maakte het kijken naar de vlinders af en toe wat spannend, en helaas zijn er twee deelnemers gestoken. Eén dame had de pech dat een hoornaar onder haar broek was gekropen, en een jonge enthousiaste deelnemer kon zijn nieuwsgierige vingers niet stilhouden. Gelukkig bleef het bij deze twee incidenten, maar opvallend was het wel – in eerdere jaren hebben we dit nooit meegemaakt.
Ondanks dit ongewone bezoek kwamen er toch nog heel wat nachtvlinders op ons af. Op het smeer werden 6 soorten geteld, al lieten de fraaie zwarte weeskind en rode weeskind zich pas later in de avond zien. Daardoor hebben veel deelnemers deze bijzondere soorten helaas moeten missen. Bij het laken was er daarentegen volop actie: maar liefst 44 soorten macro-nachtvlinders en 5 soorten micro-nachtvlinders lieten zich bewonderen.
Al met al kunnen we terugkijken op een geslaagde en avontuurlijke nacht, vol verrassingen en verwondering. Met zoveel belangstelling en zulke mooie waarnemingen kijken we nu al uit naar de tiende Nachtvlindernacht in 2026! 🦋🌌

De volledige tellijst is hier te vinden (PDF in nieuw venster)

 

Lezing maandag 1 september: Versjes en weetjes over vogels in de Bommelerwaard

De merel huppelde in het gras,
hij poedelde in een plas,
deed een dutje in de zon,
zong zijn lied op het balkon.
Ik wou dat ik die merel was

Jos Disveld kijkt graag vogels. Ze inspireerden hem tot het schrijven van twee bundels met vrolijke vogelversjes. In deze lezing draagt hij een aantal van deze versjes voor, aangevuld door leuke weetjes en prachtige foto’s van eigen hand. De limericks worden afgewisseld met informatie over het voorkomen van de vogels in de Bommelerwaard door Cassandra van Altena. Zij is natuurgids bij de Natuurwacht Bommelerwaard en gepassioneerd vogelaar.

De lezing wordt georganiseerd in het kader van de Maand van Lezen en Schrijven. De lezing start om 19:30 in de bibliotheek van Ammerzoden (‘t Bussche Kempke 2, Ammerzoden) en duurt tot ongeveer 21:00. Toegang is gratis. Graag aanmelden via Esther (coördinator Taalhuis Maasdriel en Leerhuis Zaltbommel) via een appje of belletje naar 06-17279462. Of stuur een e-mail naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken..

Vleermuisavondexcursie in Zaltbommel – Theorie & Praktijk in het Veld

Datum & Tijd: zondag 31 augustus van 20.00-22.00 (uitloop tot 22.30)
Locatie: Sint Maartenkerk, voor de ingang
Meenemen: Wandelschoenen zijn sterk aanbevolen – we gaan mogelijk het veld in!
Weersafhankelijk: De excursie gaat alleen door bij goed weer, in verband met gevoelige apparatuur.
Aanmelden: Graag opgeven via Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken.

Heb jij zin in een leerzame én leuke avond buiten? Ga dan met ons mee op excursie in het prachtige buitengebied van Zaltbommel! We beginnen de avond met een korte en toegankelijke theoriecursus, waarin we uitleggen wat we in het veld gaan doen en waar je op kunt letten. Daarna trekken we eropuit om de theorie meteen in de praktijk te brengen.

Of je nu beginner bent of al wat ervaring hebt: deze excursie is een mooie kans om nieuwe kennis op te doen én om de natuur op een andere manier te beleven.

Meld je snel aan – het aantal plaatsen is beperkt. We hopen je daar te zien!